بینامتنیت زهدیات ابوالعتاهیه با قرآن و نهج البلاغه

چکیده : قرآن کریم، معجزه جاویدان حضرت محمد (ص) - که موجب اسلام آوردن بسیاری از کفار و بت پرستان شد - تأثیر فراوانی بر ادبیات عربی گذاشته است . به طوری که پس از استقرار حکومت اسلامی به عنوان مصدر اصلی فرهنگ مسلمانان مطرح شد . در عصر عباسی اول (232-132 ه.ق) نیز ، با به وجود آمدن یک دولت مرکزی و اسلامی و رشد فکری، فرهنگی و علمی مردم و گسترش مراکز علمی و دینی ، شاهد تأثیر این آیات الهی در ادبیات عرب می باشیم . ابوالعتاهیه نیز یکی از این شاعرانی است که از فصاحت و بلاغت موجود در آیات قرآن به شگفت آمده بود.که با نگاهی به اشعار زهدی او می توان به عمق این تأثیر پی برد. براساس گواهی مورخان تاریخ ادبیات و عقیده ی صاحب نظران ، ابوالعتاهیه ( 210-130 هجری) از شاعران برجسته و نوآور عصر عباسی اول و همچنین قافله سالار شعر زُهد عربی است. نوآوری او در سرودن اشعار زهدی موجب شده است که برخی محققان، او را متأثر از مکاتب فکری و فلسفی؛ برخی از صاحب نظران او را متأثر از فرهنگ های ایرانی ، یونانی و هندی بدانند . در این تحقیق، با مقایسه میان اشعار ابوالعتاهیه و کلام امام علی (ع) نشان می دهیم ؛ که شاعر بعد از پیامبر(ص) علی(ع) را افضل خلق دانسته و از سخنان و ادبیات امام علی(ع) تأثیر به سزایی گرفته ؛ و از نسیم روح افزای کلام امیر المومنین تنفّس کرده است. به گونه ای که در تعدادی از ابیات او حکمت های علی (ع) بدون تغییر واژه ، از قالب نثر به لباس نظم در آمده است. علاوه بر این ، واژگان علی (ع) در جای جای اشعار ابوالعتاهیه نهفته است و شاعر در سرودن اشعار خود از تشبیهات ، مضامین و حکمت های نهج البلاغه در خلق اثر خود بهره برده است. از نتایج این تحقیق، اثبات سیطره و تأثیر فراوان کلام امام (ع) بر ادبیات عربی است. حتی قبل از گردآوری آن توسط شریف رضی در بین شاعران و نکته سنجانی هم چون ابوالعتاهیه معروف بود . کلید واژه ها : قرآن ، نهج البلاغه ،ابوالعتاهیه ، زهدیات